۱۳۹۳ فروردین ۳۱, یکشنبه

اسلام ودیموکراسی اثرآقای عبدالغفارفیاض


 

اسلام ودموکراسی

{فیاض سوری}

فلاوربک لایومنون حتی یحکموک فیماشجربینهم ثم لایجدوا فی انفسهم حرجامماقضیت ویسلمواتسلیما (1)                                                                                           

جدایی دین ازسیاست  نتیجه جنگ فکری است که ازدیربازدررویارویی بافرهنگ اصیل اسلامی قرارگرفته واولین هدف این جنگ معرفی دین اسلام بدورازهرنوع باورسیاسی میباشد .                                                                                        

  کشورهای غربی ومستشرقین که جلوداران اصلی این حرکت نامیمون اند, باارائه تعریفی نابرابروتحریف شده ازمفهوم سیاست آن رابه عنوان عمده ترین ابزاردرین نبرد به استفاده گرفتند به نحویکه سیاست راچنان قبیح ومستکره وانمودکردند که عده ازمسلمین هرنوع پیوند میان سیاست واسلام راعملی ناشایست تلقی نمودند. ورفته رفته اثرات بد ونامطلوب این فرایند سبب عقب نشینی عده زیادی ازعلماء امت اسلامی ازمیدان سیاست ونظارت ازاعمال حکومت های اسلامی گردیده ودراین مجال اندیشه تصوف منحیث بهترین وکارآمدترین ابزاردرون دینی برای گرداننده گان این نبردفکری قرارگرفته وناخواسته سکولاریزم عملی رادرجوامع اسلامی پیاده نمود.     

حالانکه نصوص اسلام وتاریخ درخشانش همه وهمه حاکی ازانست که اسلام دارای چنان نظام قوی وهمه جانبه است که درتمام جوامع بشری درهرزمان ومکانی می تواند درسایه آن بهترین وآرام ترین زندگی راسپری نماید.                                           

دراین مقال برانیم تابطورموجزوخلاصه به تعریف نظام سیاسی اسلام پرداخته, اصول, مبانی, ومشخصات عمده آنرابررسی نموده سپس نگاهی خواهیم داشت به نظام دموکراسی منحیث نظام سیاسی حاکم برجهان امروز تاخواننده بتواند  میان این دونظام مقایسه درست نموده جنبه های موافق ومخالف آن رابه بررسی بگیرد.                   

 

 

 
(1) قرانکریم سوره        آیه   

 

 

نگاهی به نظام سیاسی اسلام :                                                                          

قیضه حکومت اسلامی حقیقتی است انکارناپذیرکه نصوص اساسی اسلام بران تاکیدنموده است چنانچه خداوندتعالی درآیات 58 و59 سوره نساء درزمینه چنین ارشادمیفرماید: {ان الله یامرکم ان تودوا الامانات الی اهلها واذاحکمتم بین الناس ان تحکموا بالعدل .........} که آیه اول فرمانروایان رامتوجه مسوولیت خطیرشان درامرسپردن امانت به اهل آن ساخته وآیه دوم مسلمین رابه پیروی واطاعت ازفرمانروایانی که ازخودشان است وامیدارد. ولازمه این ارشادات این است که مسلمانان دارای حکومتی قوی باشند تاازجانبی فرضیه ادای امانت مصداق پیدانموده وازطرفی هم موضوع اطاعت ازاولواالامربه واقعیت بپیوندد.                

  همچنان بامراجعه به سیرت پیامبراسلام (ص) درخواهیم یافت که آن حضرت (ص) خود عملابه ایجاد حکومتی مبتنی برنظام اسلامی توجه خاص داشتند چنانچه بارزترین دلیل آنرادرهجرت شان ازمکه مکرمه  به مدینه منوره میتوان جستجونمود.     

           باتوجه به گفته های فوق به صراحت میتوان گفت که نظام سیاسی اسلام جزء لاینفک شریعت اسلامی بوده ایجاب ایجادحکومت اسلامی برمبنای آنرادرجامعه اسلامی مینماید.                   

 ویژگی های حکومت اسلامی:-                                                                                  

حکومت اسلامی دارنده اصول ,مبانی,ومشخصاتی است که باتوجه به آنها میتوان مقام والای این نوع حکومت راازمیان سایرحکومتهای که ادعامیشود دینی است تشخیص نمود { این حکومت ,حکومت دینی یاتئوکراسی که بنام نیابت ازخدا خودرابرقلوب ومشاعرزندگی مردم تحمیل نمایدنیست. حکومت اسلامی حکومت "پدران روحانی" و "رجال دینی" نیست که به گمان خودبرای حاکمیت ازجانب خداوند ویانماینده اراده آسمانی براهل زمین اند وهرچه راروادانستندخداوندهم آنراروامیدارد.                                                                          

  واقعیت آنست که حکومت اسلامی حکومت مدنی است که نظام اسلام رامبنی حاکمیت خویش قرارمیدهد , بنیان آن بربیعت ,انتخاب وشورا قرارگرفته وکارکذاران ومسوولانش را ازمیان انسانهای با دوویژگی (قوت وامانت ) به عبارت دیگر                                          (تخصص وتقوی ) برمیگزیند وآنانیکه این دوویژگی راندارند شایستگی احرازپستهای مهم رادارانمیباشد} (1)                                                                                                    

 
1)قرضاوی یوسف ,فقه سیاسی ص 51

      

 

 

 ازدیگرویژگی های حکومت اسلامی جهانی بودن آن است . حکومت اسلامی حکومت نژادی ومنطقوی نیست ودرهای آن برروی همه کسانی که باانتخاب آزادوبدورازاعمال فشاربه اصول آن ایمان بیاورندبازنگه داشته شده است .وازان جهت که رسالت اسلام جهانی است,حکومت آن نیزجهانی میباشد .                                                                           

ویژگی سوم حکومت اسلامی,قانونی بودن آن است . چه این حکومت دارای قانون اساسی است که برگرفته ازقرآن وسنت بوده وهمه عرصه های عقیدتی , عبادات ,اخلاق, معاملات,روابط خانوادگی واجتماعی , مسائل قضائی, اداری, مقررات بین المللی وغیره رادربرمیگیرد .(1)

 اصول ومبانی نظام سیاسی اسلام :-

بطورکل نظام سیاسی اسلام دارای دو اصل عمده واساسی بوده که عبارت اند از :-

1 – السیاده للشرع! سیادت تنهاازشریعت است .

بدین معنی که درنظام سیاسی اسلام, تنهاشریعت است که حکم فرمائی عالی نسبت برتحلیل وتحریم افعال واشیاء رادارامیباشد.

این قاعده مورداتفاق علماء امت اسلامی است تاآنجاکه امام شوکانی(ره) دراین موردازعدم موجودیت هرنوع نظرمخالف خبرمیدهد. همچنین امام بخاری (ره) دراین زمینه میفرماید: - { مسلمانان بعدازعصرپیامبر(ص) درموردمسائل جائز ومباح ازعلمای عظام مشوره میخواستند تابه آسانترین آنهاعمل نمایند. اماهرگاه صراحتی ازقرآن وسنت موجود میبود ازآن تجاوزنمی نمودند(2)

برخی علما قاعده فوق را به حاکمیت خداوند (ج) تعبیرنمودند. بدین معنی که مرجع تحاکم مسلمین مبنی برقانون گذاری ومیزان سنجش امورشان, دستورات خداوندی است وبرای اثبات عقیده خوشی به آیات 2 سوره بقره,18 جاثیه,59-65-105 نساء 49سوره مائده استدلال مینمایند .

 

(1) قرضاوی , یوسف – فقه سیاسی ص 54-55                                                                                                  
     (2) الخالدی, محمودعبدالمجید- قواعدنظام الحکم فی الاسلام ض 33-34        
 
 
 
 

هرچندقاعده السیاده للشرع براصولی غیرازقرآن وسنت همچون اجماع،قیاس, استحسان و... هم احیانا بنامیگردد,با آن هم چون مصادرفوق ازجمله مصادرشریعت اسلامی بوده وشریعت ازآن خدا میباشد .چنانچه اگرعده مسلمین خواسته باشند روشی خلاف اسلام رادرپیش گیرند, جوازندارد اگرچه رای اکثریت بران باشد .(1)

2 – السلطان للامه : -

قاعده دوم ازقواعدعمده نظام سیاسی اسلام بوده که به معنی حق حاکمیت وداشتن صلاحیت درانتخاب حاکم است . چنانچه براساس این قاعده , ملت میتواند ذریعه رای خویش کسی رادرراس حکومت منصوب نموده یااوراعزل نماید (2)

تسری حق حاکمیت برانتخاب شخص دیگر,به دلیل این است که ممکن نیست تمام افرادملت همزمان متصدی امورباشند. واین ایجاب مینماید ملت جمعا فردی رابه عنوان خلیفه خویش برگزیده وصلاحیت بازپرس,محاکمه وعزل اوراداراباشند.

چنانچه زمانیکه حضرت ابوبکرصدیق (رض)ذریعه مسلمین به منصب خلافت برگزیده شد درخطب خویش فرمود : {اطیعونی مااطعت الله فیکم،فان عصیتم فلا طاعه لی علیکم }(3)

شاخصه های نظام سیاسی اسلام : -

باتوجه به قواعد دوگانه نظام سیاسی اسلام که قبلابه آن اشاره شد,نظامی رااسلامی گفته میتوانیم که دارای اوصاف ذیل باشد :-

1= وجوب پیروی ازدساتیرقرآن وسنت .

2 = وجوب احتکام به شریعت اسلامی .

3= رد هرقانونی که خلاف قانون خداباشد.

4 = حرمت فرمانبرداری ازمخلوق درنافرمانی ازخالق .

5= وجودبیعت .

6 = شوری .

7 = محاسبه الحکام.

(1)   خیاط , د.عبدالعزیزعزت – النظام السیاسی فی الاسلام ص72

(2) الخالدی, محمودعبدالمجید- قواعدنظام الحکم فی الاسلام ص 97

(3) خیاط , د.عبدالعزیزعزت – النظام السیاسی فی الاسلام ص74-75

 

 

8 = موجودیت احزاب سیاسی

9 = متابعت حکومت ازفیصله های نهادهای قضائی که درنتیجه فرایند محاسبه صادرمیگردد(1)

هرکدام ازمواردفوق تعاریف, شرائط, اوصاف وحالات جداگانه رادرامیباشند که بحث مفصل آنها ازتوان این نوشته بیرون است .

بررسی دموکراسی منحیث یک نظام سیاسی :-

چنانچه ازقبل گفتیم اسلام منحیث یک دین آسمانی دارای نظام سیاسی پویا وفراگیر میباشد که قابلیت تطبیق آن درهرزمان ومکان وتحت هرشرایطی میسراست .

اما مکاتب دیگری نیز درعرصه سیاسست جهانی وجوداشته و دربسترتحولات سیاسی جهان رشدنموده وسرانجام برخی این مکاتب محکوم به اضمحلال شده وعده نیز هنوز موجود میباشد. که نظام دموکراسی مصداق یک نظام سیاسی باتاریخ کهن است که هنوزقابلیت اجراء رادارامیباشد.

بایداعتراف نمودنمودکه بقای چندین صدساله نظام دموکراسی وکارآئی آن درمتمدن ترین کشورهادرعصرحاضربیانگرجامعیت , فربهی وپختگی این نظام است .

دموکراسی که اکنون دراکثرکشورها ی جهان حاکم است ازمکاتبی میباشدکه دریونان قدیم ایجادگردیده وعبارت ازحکومت مردم برمردم میباشد.(2)

دریک کلام دموکراسی مجموعه ازاصول وروشهائی است که ازآزادی انسان دفاع نموده وبرپایه حکومت اکثریت وحفظ حقوق اقلیت استواراست .

باآنکه امروزه دموکراسی مورد پذیرش کشورهای جهان واقع گردیده واکثریت دانشمندان آنرابهترین نوع نظام سیاسی عنوان مینمایند امااین مکتب درطول تاریخ موردانتقاد عده دانشمندان وفلاسفه قرارگرفته است . چنانچه ارستوحکومت دموکراسی را عبارت میداند ازحکومت طبقه پست وافراطی(3)

ازجهتی هم واژه دموس که درترکیب اصطلاح دموکراسی به کاررفته است دومعنی راافاده مینماید که یکی به معنی عموم شهروندانیکه درشهرزندگی میکنندودیگری به معنی اراذل,اوباش,توده عوام ویااقشارفرودست جامعه.(4)

(1)   الخالدی, محمودعبدالمجید- قواعدنظام الحکم فی الاسلام ص
(2)   پازارگاد, بهاءالدین- مکتب های سیاسی ص 84
(3)   همان . 84
(4)   انترنت – سایت ویکیپیدیا
 

افلاطون نیزاعتقادبه این داشت که بایدمیان قدرت ومعرفت پیوندی ایجادگردیده وقدرت دردست کسانی قرارگیرد که دارای بالاترین فضیلت وقدرت سیاسی اند ومیتوانندمردم رادرجهت سعادت همکاری نمایند . وی بدین باوراست,حکومتی که براساس نظام دموکراسی ایجادمیگردد{یعنی ازطریق انتخابات ومشارکت عمومی} افرادی رابرسرکارمیآورد که دارای درک عالی وآگاهی لازم  نیستند. افلاطون عیب دموکراسی رادرآزادی میداند که باعث هرج ومرج گردیده وحرمت بزرگترها شکستانده میشود (1)

همچنین نظام دموکراسی ازبدوپیدایش بادومعضل مهم روبروبود ، وآن اینکه چگونه میتوان آزادی را باخیرعمومی تطبیق داد ؟ وچگونه جلوسوء استفاده ازآزادی رابایدگرفت ؟ که ازدلایل مخالفت افلاطون بانظام دموکراسی نیزیکی همین بود(2)

نظام دموکراسی ازنظرشکل ومحتوی به اقسام متعددی تقسیم گردیده که میتوان تقسیمات آن ازلحاظ محتوی رابه دموکراسی سیاسی ودموکراسی اقتصادی خلاصه نمود. (3)

 ودموکراسی ازنظرشکل به دموکراسی مستقیم ، نیمه مستقیم ودموکراسی غیرمستقیم تقسیم میگردد(4)

دموکراسی وجهانی شدن :-

درفرایند جهانی شدن ودرقالب جهانی شدن سیاست، دموکراسی منحیث نظام سیاسی مطلوب دراین حرکت جای پابازکرده وقدرت های بزرگ برای ترویج آن منحیث نظام حاکم جهنی همت گماردند.

کلاوس مولر استادپوهنتون برلین میگوید : {فقط حالااست که امکان گسترش جهانی دموکراسی واقع بینیانه به نظرمیرسد .ولیبرالیسم بی حدومرزبه نظریه تبدیل میشود . فقط حالاست که یک نظام جهانی نوین میتواندفارغ ازازتفکربلوک بندی ، بطورجدی مدنظرقراربگیرد } وی درادامه بابه مبارزه طلبیدن تمام مکاتب سیاسی موجود درجهان میافزاید {امروزبه نظرنمیرسد که هیچ نظریه وبرنامه سیاسی دیگری بتواند دموکراسی رادرسطح جهانی به مبارزه بطلبد؛نظامهای مبتنی برمعتقدات مذهبی وقومی دیگربااعتمادبه نفس باانقلاب جهانی لیبرالی روبرونمیشوند بلکه موضع دفاعی دربرابرآن میگیرند}(5)

 (1)افلاطون – جمهور ص 488-492.
(2) پولادی،دکتورکمال –تاریخ اندیشه های سیاسی درغرب ص 60.
(3) پازارگاد, بهاءالدین- مکتب های سیاسی ص 86

(4) رسولی، محمداشرف –تحلیل ونقدقانون اساسی افغانستان ج2 ص 23

(5) کلاوس مولر – حاکمیت،دموکراسی وسیاست جهانی ص 32-33

کلاوس مولردرابتدای کتاب خویش چکیده مطلب جهانی شدن دموکراسی راسی رابه نحو ذیل بیان میدارد : -

{ موج کنونی جهانی شدن برخلاف امواج پیشین ،زیرپرچم دموکراسی ودموکراتیزه کردن انجام میپذیرد . اماارتباط دوجانبه جهانی شدن ودموکراسی دارای وجوه متعددی است چنانچه سه مفهوم متفاوت رابایدتحت این عنوان بررسی کرد :-

نخست : گسترش دموکراسی به کشورهای بیشتر .

دوم : مسئله بازپس گرفتن قدرت سیاسی ازاقتصادجهانی بدون مرز.

سوم : تلاش برای دموکراتیزه کردن روابط اجتماعی ازبالاسرحکومت های موجوده.

ازین رودموکراسی به موازات لیبرالی شدن اقتصاددردهه های پیشین به گسترشی دست یافته که بی سابقه بوده است .} (1)

مقایسه اسلام ودموکراسی : -

رابطه بین اسلام ودموکراسی درجهان معاصرپیچیده ومشکل برانگیزاست واین نتیجه عدم موجودیت طرزتفکریک پارچه درمیان امت اسلامی میباشد.

چشم اندازهای متفاوتی درجهان اسلام وجوددارد، عده هرگونه ارتباط بین اسلام ودموکراسی رانفی میکنند. برخی هم معتقدند که اسلام خود به نظام دموکراسی فرمان میدهد.وگروهی اسلام راحامی وپشتیبان دموکراسی مینامند.

این بحث (رابطه میان اسلام ودموکراسی) قویادرمیان کسانی که خیزش اسلامی رادراواخر قرن بیستم واوایل قرن بیست ویکم تداعی میکنند درجریان است واین خودبسترخوبی برای قوت یافتن اختلافات دربرداشت ازمفهوم دموکراسی گردیده است .

بادرنظرداشت طرزتفکرهای متفاوت درجهان اسلام نسبت به دموکراسی میتوان میان نظام سیاسی سلام ودموکراسی چنین مقایسه نمود :-

دقیقانقطه اختلاف میان علمای امت اسلامی ملاک قراردادن موضوعات متفاوت ازین دومکتب دراجرای مقایسه است .چنانچه آن عده ازعلماء که درموکراسی راباروح اسلام همخوان میدانند،مظاهروشاخصه های نظام دموکراسی رابااسلام مقایسه میکنند چنانچه دکتریوسف قرضاوی درزمینه میگوید: { بدورازتعریف هاواصطلاحات پیچیده علمی،ماهیت دموکراسی این است که مردم خودرهبران ومسوولین اداره شان رابرگزینند.وهرگاه حاکمان دچارخطا شوندحق بازخواست ازآنهاراداشته باشند . وچنانچه منحرف بشوندآنهاراعزل کنند....آیاماهیت دموکراسی بگونه که آنراتعریف نمودم بااسلام منافات دارد؟ }(2)

(1) کلاوس مولر – حاکمیت،دموکراسی وسیاست جهانی ص 27

(2) قرضاوی , یوسف – فقه سیاسی ص 164.

 

 

برخی هم براین باوراند که دین اسلام طرفدارآن نوع حکومت است که دران مردم نقش داشته باشند وروش حکومت دموکراسی نیز به مشارکت همگانی تاکیدمیکند (1)

اگربه بررسی شاخصه های حکومت مبتنی برنظام دموکراسی به پردازیم درمیبابیم که واقعاهم میان حکومت دموکراتیک وحکومت اسلامی ازنگاه مشخصات تفاوت هابه حدی نیست که امکان مقایسه رانداشته باشد.چنانچه حکومتی دموکراتیک است که اوصاف ذیل رادرخودداشته باشد :-

  1. 1 = شهروندان مشارکت فعال ،موثر،کارآمدوآگاهانه درتشکیل،اداره ونظارت برحکومت داشته باشند.
    2= شهروندان ازیک حق رای برابروعام برخوردارباشند.
    3= امکان وفرصت برابری برای همه شهروندان دراداره عمومی موجودباشد.
    4= تصمیمات واقدامات حکومت تحت نظارت مردم وبامیکانیزم پاسخگوئی خودکاراتخازشود.
    5=حقوق وآزادی های شهروندان موردشناسائی وحفاظت دولت قرارگیرد.
    6= حزب یاائتلاف حزبی انتخاب شده بتواند بدون مزاحمت حکومت نماید.
    7= احزابی که برنده نشده اند تلاش نکنندحکومت راساقط کنند.
    8= حکومت فعالیت منتقدین ومخالفین رامحدود نکند .
    9= حداقل دوحزب درانتخابات رقابت نمایند.
    10= حزب یااکثریت آرابتواندتازمان انتخابات بعدی حکومت کند.
    11= انتخابات دوره ای موجود باشد.(2)
    باتوجه به اینکه نظام دموکراتیک زاده خواست مردم است واین شهرودان اند که به حکومت خویش مشروعیت میدهند وبقای یک نظام منوط به رضائیت مردم است بازهم تکمیل شاخصه فوق برای یک حکومت دموکراتیک لازمی است.
     

(1) رسولی، محمداشرف –تحلیل ونقدقانون اساسی افغانستان ج2 ص40

(2)خسروی ,دکترحسن – حقوق انتخابات دموکراتیک ص 31.

 

 

 

 

 

اماعده دیگرازعلماء ودانشمندان اسلامی که اصول وقواعداساسی نظام دموکراتیک رامبنای مقایسه خویش قرارمیدهند ،این نظام رامخالف معتقدات دینی میدانند. چنانچه دانشمندبزرگ جهان اسلام شیخ محمود عبدالمجیدالخالدی ضمن بیان نظریات کسانیکه مظاهردموکراسی را بااسلام مقایسه میکندبابررسی اساسات نظام دموکراسی میگوید : {سیادت امت یگانه اساس نظام دموکراسی بوده وعمده ترین مولفه های دموکراسی عبارت انداز :

1= قداست اراده عامه .

2= بهترین معیارتشخیص حق، رای اکثریت است .

3= یگانه مرجع صالح برای قلنون گذاری عقل بشراست.

4= قانون تعبیراراده ملت است.

بدین اساس سیادت امت ونظام دموکراسی لازم وملزوم یکدیگربوده هرکدام آنهابدون دیگری معنی ندارد.

بناءازاینکه درنظام اسلامی سیادت مختص شریعت است ودردموکراسی این صلاحیت ازآن مردم میباشد،این خودعمده ترین عامل تضادمیان اسلام ودموکراسی است}(1)

ازجانبی هم تفاوت های دیگری میان شاخصه ها ومولفه های این دونظام موجوداست مانند شرائط رای دهندگان,شرائط کاندیدان , نحوه شوراو..... که بحث درابطه هرکدام آنها درتوان این نوشته نیست.

 

(1) الخالدی, محمودعبدالمجید- قواعدنظام الحکم فی الاسلام ص44-47

 

 

 

 

 

 

 

 

 

نتیجه :-

بررسی نظامهای دموکراسی واسلام بطورکل،ومطالعه نظرات علمای اسلامی دراین خصوص مارابه این نتیجه میرساندکه تفاوت میان طرزدیداندیشمندان اسلامی درخصوص دموکراسی دراین است که عده نگاه ارزشی به دموکراسی منحیث یک نظام دارند که دراین نظام باقداست اراده عامه وحفظ سیادت امت یک سلسله اصول وقواعدی انعطاف ناپذیر وثابت است که بااسلام همخوانی ندارد. وملت درنتیجه ضروریات وخواهشات خویش هرتصمیمی راکه گرفت به حق وثواب بوده هیچ عاملی توان نقض آنراندارد. که دراینصورت حریم شریعت شکسته شده وحدودخداوند ازبین میرود. لذامیان دین ودموکراسی هیچ نوع تلفیقی ممکن نیست.

اماگروه دیگرکه دموکراسی رامیستایند یاآنراخلاف اسلام نمیدانند دیدشان نسبت به این نظام یک دیدروشی میباشد.که دموکراسی رابه عنوان روش حکومتداری میپسندندکه میان حکومت اسلامی وحکومت دموکراتیک بادرنظرداشت شاخصه های که قبلابه آن اشاره شدشباهت های به نظرمیرسد. امااین مسئله مارانبایدبه این واداردکه میان این دوروش خلط نمائیم مثلااصطلاحاتی راخلق نمائیم ماننددموکراسی اسلامی ویاهم اسلام دموکراتیک . چون هرکدام ازاین دونظام ازخوددارای روشهای حکومتی کامل بوده نیازی نیست تا آنرابادیگری کامل نمائیم.

دربیانی دیگر: یااسلام دارای نظام سیاسی کامل،غنی وکارآمدی هست ویانیست !

اگربه کمال نظام سیاسی اسلام باورمندباشیم پس عاریت گرفتن مولفه های دموکراسی غیرضروری بوده به معنی زیره به کرمان بردن است .

واگربه نقصان نظام اسلامی باورمندباشیم (که درشان هیچ مسلمانی نیست)بازاین خودتقاضای بحث جداگانه رامینماید.

امانباید فراموش نمودکه چون حکومتهای دموکراتیک همپاباتمدن امروزی رشدنموده ومتاسفانه حکومتی مبتنی برنظام اسلامی درجهان معاصر ونظربه نیازهای زمان هنوزتجربه نشده است مجال اقتباس ازدست آوردهای دموکراسی منحیث یک روش موجوداست واین دلیل موجودیت کمبودی درنظام اسلامی نبوده بلکه خوددلیل برپویائی وپایائی این نظام است که بااعطای صلاحیت اجتهادبرای علمادرهرزمان  دوام خویش راتظمین نموده است.

 

 

 

منابع : -

  1. عزت خیاط،دکتورعبدالعزیز النظام السیاسی فی الاسلام-نشردارالسلام-چاپ دوم2004 قاهره.
  2. الخالدی،محمود عبدالمجید قواعدنظام الحکم فی الاسلام-نشرسالمیه.کویت 1979.
  3. قرضاوی،یوسف فقه سیاسی ترجمه ع.عزیزسلیمی-نشراحسان-چاپ اول 1379 تهران .
  4. کلاوس مولر حاکمیت،دموکراسی وسیاست جهانی -ترجمه لطفعلی سمینو-نشراختران,چاپ اول 1384 تهران .
  5. خسروی ،دکترحسن حقوق انتخابات دموکراتیک –انتشارات مجد چاپ اول 1387.تهران.
  6. رسولی ،محمداشرف تحلیل ونقدقانون اساسی افغانستان –انتشارات سعید-چاپ اول 1389-کابل.
  7. پازارگاد،دکتربهاءالدین مکتبهای سیاسی –انتشارات اقبال-چاپ سوم 1344 تهران.
  8. ناتان براون جنبشهای اسلامی وفراینددموکراسی –ترجمه محمدمحق-کتاب راه نو نگاه نو- چاپ اول 1387 کابل.
  9. پولادی ،دکترکمال تاریخ اندیشه های سیاسی درغرب –نشرمرکز-چاپ چهارم1386تهران .
  10. افلاطون جمهور –ترجمه فوادروحانی- انتشارات علمی-چاپ یازدهم1386 تهران.
  11. انترنت –سایتها گوگل،ویکیپدیا واصلاح انلاین.

هیچ نظری موجود نیست:

ارسال یک نظر

شرکت خدمات حقوقی ومشوره دهی دادگستر